Bewust stilstaan bij Sepsis in September
Omdat september een maand is waarin we bewust stilstaan bij sepsis, spraken we met Oliver Jones, Hoofdverpleegkundige bij de UK Sepsis Trust, en Ulrika Knutsson, oprichter en directeur/secretaris-generaal van de Zweedse Sepsisfonden, om de feiten over sepsis te belichten.
De UK Sepsis Trust werd in 2012 opgericht met als doel levens te redden en de zorg voor mensen met sepsis te verbeteren. Dat doen ze door het vergroten van publieke bewustwording, het opleiden van zorgprofessionals en het ondersteunen van patiënten en hun naasten via een verpleegkundige hulplijn.
Sepsisfonden in Zweden bestaat in september 2025 tien jaar. Hun werk richt zich op het beïnvloeden van de overheid om sepsis hoger op de agenda te zetten, het vergroten van kennis bij het brede publiek via media en campagnes, en het inzamelen van geld voor onderzoek.
Waarom staat sepsis de laatste tijd zo vaak in het nieuws?
Oliver Jones – Dat heeft meerdere oorzaken. Ten eerste worden diagnoses en registratie door artsen nauwkeuriger. Daarnaast is de bewustwording onder de bevolking gegroeid, mede dankzij het werk van de UK Sepsis Trust. Ook de media besteden er veel aandacht aan, zelfs in verhaallijnen van nationale soaps. En doordat ambulances symptomen zichtbaar tonen, bereiken we veel mensen.
Ulrika Knutsson – Wij hebben daar ook een rol in gespeeld, vooral via de media. Het was een uitdaging om mensen het woord sepsis te laten gebruiken. Tot zo’n twee jaar geleden spraken velen nog van ‘bloedvergiftiging’. Dat hebben we veranderd, en tegenwoordig wordt het begrip sepsis meestal gebruikt. In 2015 liet ons onderzoek met YouGov zien dat slechts 21% van de Zweden ooit van sepsis had gehoord. Dit jaar is dat gestegen naar 73%. Dat is een groot succes. Met campagnes als ‘zou dit sepsis kunnen zijn?’ hebben we de boodschap duidelijk gemaakt. En hoewel we een Zweedse organisatie zijn, is onze website beschikbaar in alle Scandinavische talen.
Hoe groot is het probleem?
Ulrika – In Zweden zien we jaarlijks ongeveer 50.000 gevallen, net zo vaak voorkomend als alle soorten kanker samen. Ongeveer 20% overlijdt binnen drie maanden. Amputaties komen minder vaak voor, maar ze gebeuren wel.
Oliver – Volgens een studie van het Global Burden of Disease-project in januari 2020, nog vóór COVID, krijgen wereldwijd 50 miljoen mensen sepsis per jaar en overlijden er 11 miljoen aan. Dat komt neer op 20% van alle sterfgevallen wereldwijd. In het Verenigd Koninkrijk krijgen naar schatting 245.000 mensen per jaar sepsis, met 48.000 overlijdens tot gevolg.
Waardoor ontstaat sepsis?
Oliver – Het is geen ziekte die je ‘oploopt’. Sepsis is een extreme reactie van het lichaam op een infectie. Het begint met een infectie, maar vervolgens raakt het immuunsysteem ontregeld en beschadigt het eigen weefsels en organen. Zonder snelle behandeling kan dit leiden tot problemen met de bloedcirculatie, shock, orgaanfalen en soms amputatie of overlijden. Veel voorkomende oorzaken zijn longontsteking, weke-deleninfecties, urineweginfecties, buikontstekingen of virussen zoals COVID en griep.
Ulrika – Wij zeggen vaak: het is alsof je in je eigen land een atoombom laat ontploffen. Je vernietigt de vijand, maar je schaadt je eigen bevolking ook. Iedereen kan sepsis krijgen, ongeacht leeftijd, maar risicogroepen zijn ouderen en mensen met een verminderde weerstand. In Zweden betreft dit ongeveer 20% van de mensen die behandeld zijn voor kanker.
Welke symptomen zijn belangrijk?
Ulrika – Niemand krijgt álle symptomen, maar mogelijke tekenen zijn: snelle ademhaling, verwardheid, onsamenhangend praten, misselijkheid en diarree, hevige rillingen en koorts, extreme pijn en gemarmerde huid. De verschijnselen verschillen per persoon, maar stel jezelf altijd de vraag: zou dit sepsis kunnen zijn?
Oliver – In een vroeg stadium merk je soms dat iemand zich ongewoon lang erg ziek voelt. In ernstiger gevallen gebruiken we het acroniem SEPSIS:
- Slurred speech (onduidelijk praten)
- Extreme shivering (hevig rillen) en spierpijn
- Passing no urine (geen urineproductie)
- Severe breathlessness (ernstige benauwdheid)
- It feels like you’re going to die (gevoel dat je doodgaat)
- Skin mottled, discoloured, pale (grauwe, gevlekte huid)
Bij een van deze symptomen moet direct 112 gebeld worden.
Hoe kun je sepsis voorkomen?
Ulrika – Kort gezegd: goed handen wassen, wonden schoonhouden en vaccinaties halen, vooral vanaf 65 jaar. Het belangrijkste is dat je de symptomen kent en snel medische hulp zoekt.
Oliver – Sepsis kan iedereen treffen, maar mensen ouder dan 65 jaar, met een zwakke afweer of zwangere vrouwen lopen meer risico. Factoren zoals het type bacterie of virus, de ernst van de infectie en persoonlijke gevoeligheid spelen mee. Preventie begint met het voorkomen van infecties, bijvoorbeeld via vaccinaties. Daarnaast helpt goede kennis over sepsis en weten wanneer je om hulp moet vragen.
Welke behandelingen zijn er?
Oliver – Er is helaas geen enkele test die sepsis onomstotelijk aantoont. Het is een klinische diagnose. Zodra de diagnose is gesteld, bestaat de behandeling uit een combinatie van zuurstof, infuusvloeistoffen en antibiotica. Hoewel de meeste mensen sepsis overleven, kan amputatie of overlijden niet altijd worden voorkomen.
Ulrika – Vaak gaat het om antibiotica (in 90% van de gevallen is de oorzaak bacterieel), vochttoediening, monitoring en in de ernstigste situaties beademing. Restklachten zoals vermoeidheid, concentratieproblemen, slaapproblemen, angst of depressie komen voor, evenals een verhoogd risico op hart- en longaandoeningen. Maar het is belangrijk te benadrukken dat de meeste mensen uiteindelijk goed herstellen.