Elke situatie is anders en de noodzaak van een amputatie verschilt van persoon tot persoon. Maar niemand staat alleen: wereldwijd zijn er miljoenen mensen die een ledemaat zijn verloren.
Schouderdisarticulatie
Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen schoudergordelamputatie en schouderdisarticulatie. Bij een schoudergordelamputatie wordt niet alleen de gehele arm maar ook delen van de schoudergordel geamputeerd. Als de schoudergordel behouden blijft en het schoudergewricht wordt geamputeerd, wordt dit schouderdisarticulatie genoemd.
Bij zulke hoge amputaties zijn vergaande functionele beperkingen te verwachten. Hoe hoger de amputatie, hoe complexer de situatie en hoe complexer het aansluiten met een prothese.
Amputatie van de bovenarm
Bij een amputatie in het bovenarmgebied, ook wel transhumerale amputatie genoemd, wordt de humerus doorgesneden. Er wordt onderscheid gemaakt tussen korte, middellange en lange amputatiehoogten van de bovenarm. De verschillende amputatiehoogtes hebben voor- en nadelen qua functionaliteit met en zonder prothese.
Elleboogdisarticulatie
Elleboogdisarticulatie is een amputatie in het ellebooggewricht. De bovenarm is meestal volledig bewaard gebleven. Omdat de mobiliteit van de elleboog verloren gaat, worden prothesecomponenten gebruikt om dit verlies zoveel mogelijk te compenseren. Dit is echter niet helemaal mogelijk. Een dergelijke behandeling kan leiden tot een te lange bovenarm ten opzichte van de geconserveerde zijde.
Onderarm amputatie
Amputaties in het gebied van de onderarm (transradiale amputaties) worden onderverdeeld in lange, middellange, korte en ultrakorte onderarmamputaties. Ook hier zijn er voor- en nadelen qua functionaliteit met en zonder prothese. Als het ellebooggewricht behouden blijft, blijft de naar buiten en naar binnen draaien van de onderarm (pronatie en supinatie) behouden.
Polsdisarticulatie
Bij polsexarticulatie wordt de hele hand in het gebied van de pols verwijderd. Dit betekent dat het vermogen om de pols te bewegen verloren gaat. Bij een prothetische restauratie kan deze ook te lang zijn in vergelijking met de geconserveerde zijde. Dit moet in acht worden genomen om functionele beperkingen te voorkomen (bijvoorbeeld de vork naar de mond brengen).
Hand/vingeramputatie
Gedeeltelijke handamputaties zijn alle amputaties distaal (weg van het hart) van de pols. Delen van de hand en/of vingers worden geamputeerd. In vergelijking met polsexarticulatie blijft de pols behouden en dus in de regel ook zijn functie. In combinatie met een prothese wordt een grijpfunctie mogelijk gemaakt voor resterende vingers of gedeeltelijke vingers.
De afwezigheid van de bovenste ledematen kan worden onderverdeeld van gedeeltelijke afwezigheid van de hand tot volledige afwezigheid van de arm. Het precieze niveau van afwezigheid wordt gedefinieerd op basis van de anatomie, met behulp van de beschrijving 'trans' als het door het bot is en 'disarticulatie' als het door het jont is. Afwezigheid van de vinger of gedeeltelijke vinger wordt gecategoriseerd als 'geringe' afwezigheid.
Geschat wordt dat er vijf keer meer kleine amputaties van de bovenste ledematen zijn dan grote, maar ze worden vaak niet gerapporteerd in prothetische cijfers omdat het individu een goed functieniveau in zijn hand behoudt en niet wordt verwezen voor prothetische beoordeling. Deze grafiek toont het voorkomen van ernstige afwezigheden van de bovenste ledematen.
Amputatie van bovenste ledematen gebeurt voornamelijk door trauma, dat verantwoordelijk is voor meer dan 75%. Met 20% nemen dysvasculaire oorzaken de tweede plaats in. Elk jaar vinden er wereldwijd circa 25.000 amputaties plaats, en hoewel de cijfers per regio verschillen, zijn de amputatiepercentages per werelddeel vrij stabiel.
Personen bij wie bovenste ledematen worden geamputeerd zijn doorgaans jonger dan mensen die onderste ledematen verliezen: 66% van de nieuw doorverwezen personen is jonger dan 55 jaar. Dit sluit aan bij het feit dat het grootste deel van de amputaties wordt veroorzaakt door aangeboren afwijkingen of trauma en niet door vaataandoeningen.
Een amputatie van een bovenste ledemaat moet beschouwd worden als een reconstructieve procedure die het doel heeft de anatomie of functie van het lichaamsdeel voor normaal gebruik te herstellen. Een amputatie wordt meestal uitgevoerd om een deel van de hand te verwijderen, en niet de volledige hand. De chirurg streeft ernaar om de pijn en het ongemak te beperken en voor de patiënt een optimaal restledemaat te behouden dat zich leent om een geschikte prothese aan te meten. Ondanks de grote technologische vooruitgangen die geboekt zijn, kunnen de complexe bewegingen, vaardigheid, gevoeligheid en functionaliteit van de menselijke hand op dit moment niet volledig worden gesimuleerd met een prothese.
Het multidisciplinaire team streeft ernaar – ongeacht de onderliggende diagnose – om een amputatie uit te voeren die een stabiel en functioneel restledemaat oplevert en om de pijnlijke gevolgen tot een minimum te beperken. Zij zullen samenwerken om een optimaal resultaat voor de patiënt – in combinatie met zijn/haar wensen en behoeften – te behalen.
Jouw team in het ziekenhuis
Mensen die een amputatie ondergaan worden geholpen door een multidisciplinair team bestaande uit chirurgen, instrumentmakers en therapeuten die ervaring hebben op het gebied van vinger- of handamputaties. Het hebben van een vertrouwd team is het beste uitgangspunt voor een snelle terugkeer naar een mobiel en actief leven.
Medisch team – artsen en verpleegkundigen
Tenzij de amputatie het gevolg is van een ongeval of spoedoperatie, dient het medisch team erop toe te zien dat de patiënt over de geplande procedure en vervolgstappen wordt geïnformeerd. Schroom niet om vragen te stellen en vraag door tot alles is opgehelderd. Een van tevoren opgestelde lijst met vragen kan nuttig zijn. Bij een ziekenhuisopname is het verpleegkundig personeel een belangrijk aanspreekpunt voor vragen over de verzorging van de wond en het restledemaat, en eventuele andere vragen.
Fysiotherapeuten
Indien mogelijk is het aan te raden om voorafgaand aan een amputatie sessies met een fysiotherapeut bij te wonen.
Gerichte oefeningen (bv. verplaatsing uit een bed naar een rolstoel en evenwichtsoefeningen) helpen de patiënt om zich voor te bereiden op situaties die hem/haar na de amputatie te wachten staan.
Ergotherapeuten
Revalidatie- en prothesegerelateerde oplossingen zullen aan het begin van het traject aan de patiënt en zijn/haar familie worden voorgelegd. Het is belangrijk om in een vroeg stadium met deze behandeling te beginnen om onzekerheden en angsten te verminderen, verwachtingen te beheren, ondersteuning te bieden en om ervoor te zorgen dat de patiënt en zijn/haar familie betrokken worden bij de revalidatie. Spieren die later zullen worden gebruikt om de prothese aan te sturen, kunnen in dit stadium worden getraind. Het team zal ook persoonlijke functionele behoeften, doelstellingen en wensen bespreken die men in de toekomst met een prothese zou willen verwezenlijken.
Instrumentmakers
Een instrumentmaker dient ook in een vroeg stadium bij het proces te worden betrokken. Hij/zij zal samen met de patiënt en het multidisciplinair team bespreken welke onderdelen van een prothese medisch gezien raadzaam zijn en voldoen aan de behoeften. De instrumentmaker is een belangrijke partner op de weg terug naar mobiliteit en zelfstandigheid aangezien hij/zij verantwoordelijk is voor het verzorgen van de prothese. Het is belangrijk dat mensen die een amputatie ondergaan een goede vertrouwensband met hem/haar opbouwen.
Psychologen
Veel mensen die een amputatie ondergaan, kunnen het gevoel krijgen dat ze er alleen voor staan, hoewel dit niet het geval hoeft te zijn. Het is belangrijk om hulp te zoeken; praat met een psycholoog indien deze gevoelens zich voordoen. Praten met een psycholoog kan helpen om zorgen en angsten te verminderen en kan bijdragen aan het voorkomen of behandelen van eventuele depressieve symptomen. Hulp zoeken voor je geestelijk welzijn is geen teken van zwakte en je hoeft je nergens voor te schamen. Sterker nog, de geboden ondersteuning kan niet alleen ten goede komen aan de patiënt, ook familie en vrienden kunnen hier baad bij hebben. Met hulp van een psycholoog kunnen alle betrokkenen snel weer op kracht komen.
Verder hebben veel mensen er baat bij om aanstaande veranderingen, zorgen en angsten met lotgenoten te bespreken. Mensen die in een soortgelijke situatie hebben verkeerd, kunnen zichzelf eenvoudiger in de ander verplaatsen en hierdoor kunnen ze vaak goed(e) tips en advies geven.